Gont drewniany – na tradycyjny dach i nowoczesny dom

Gont drewniany jest kojarzony przede wszystkim z tradycyjną architekturą. Doskonale sprawdza się na dachach dworków – i tych starych, i stylizowanych. W naturalny sposób pasuje też do domów z bali. Jednak gont odkrywa na nowo architektura współczesna – bywa on stosowany w budynkach o zdecydowanie nowoczesnym charakterze. Jest łączony z kamieniem, betonem i szkłem. Szczególnie oryginalnie wyglądają domy o bardzo prostych formach, w których gont drewniany stosuje się nie tylko do pokrycia dachu, ale również elewacji. Efekt jest tym ciekawszy, że w ten sposób można stworzyć wrażenie, że dach płynnie przechodzi w ściany. Jednak samo zastosowanie gontu na elewacje nie jest nowością – w ten sposób wykańczano np. ściany kościołów już kilkaset lat temu.

Pamiętajmy jednak, że gont nie pasuje „wszędzie i zawsze” – jego zastosowanie powinno być starannie przemyślane. A ekipa, które będzie go układać, to muszą być fachowcy mający doświadczenie w pracy z tym właśnie materiałem.

Gonty są trudne do wykonania, mogą być cięte – wtedy mają gładką powierzchnię lub łupane – z nieregularną, chropowatą powierzchnią. Gont łupany jest formowany zgodnie z naturalnym, warstwowym przebiegiem włókien drewna, jest trwalszy od gontu ciętego.

Gonty wykonuje się z drewna świerkowego, jodłowego, dębowego oraz modrzewia i cedru czerwonego. Drewno tych gatunków ze względu na swoją strukturę, jest szczególnie odporne na atak grzybów i uszkodzenia mechaniczne. Pokrycie z gontów układa się z dwóch lub trzech warstw. Oznacza to, że tylko ok. 1/3 długości gonta jest narażona na działanie warunków atmosferycznych.

Gonty drewniane można stosować na dachach o bardzo urozmaiconym kształcie. Ponieważ pojedyncze elementy są niewielkie, dają możliwość „elastycznego” dopasowania pokrycia do różnych krzywizn dachu. Bardzo malowniczo wyglądają np. lukarny kryte gontem. W przypadku tego pokrycia nie stosuje się także koszy dachowych wykonanych z innych materiałów – przejścia i połączenia połaci dachów również wykonuje się z gontu.
Gont drewniany można układać na dachach o różnym kącie nachylenia, jednak w przypadku połaci o mniejszym spadku trzeba zastosować trzy warstwy gontu.

• pokrycie dwuwarstwowe układa się na dachach o kącie nachylenia > 71°- 90°
• pokrycie trzywarstwowe układa się na dachach o kącie nachylenia > 22°- 90°
• na dachach o spadku poniżej 22° konieczna jest szczelna, odprowadzająca wodę podsufitka.

Wartości graniczne nachylenia dla pokryć z gontów zawierają się między 14° a 18° całkowitej powierzchni połaci dachu. Jeżeli połać jest nachylona pod kątem mniejszym niż 14°, trzeba zwrócić szczególną uwagę na wentylację dachu i ochronę drewna. Dachy o małym spadku powinny być kryte gontami dłuższymi pierwszej klasy jakości.

Producenci z długoletnim doświadczeniem zapewniają, że gonty drewniane wyprodukowane z zalecanego drewna, przy fachowym montażu nie potrzebują dodatkowej ochrony. Pokrycie drewniane zaraz po ułożeniu ma naturalny kolor, ale pod wpływem deszczu i promieni słonecznych szarzeje. Dlatego przed ułożeniem na dachu materiał na pokrycie można zaimpregnować bezbarwnym lub kolorowym impregnatem. Zabieg impregnacji przedłuża również żywotność materiału na dachu.

Uwaga: W miejscach, gdzie gonty drewniane stykają się z innymi materiałami mogą wystąpić przebarwienia. Podatność na to zjawisko zależy zarówno od gatunku drewna, jak i rodzaju materiału, z którym się styka. Zagrożenia stwarza przede wszystkim cynk (w tym blacha ocynkowana) oraz miedź. Natomiast najbardziej odpornym na przebarwienia gatunkiem drewna jest buk. Problemy z przebarwianiem się drewna ogranicza jego impregnacja.

Każde pokrycie naturalne potrzebuje ciągłego, równomiernego przewietrzania, tak aby po opadach atmosferycznych mogło możliwie szybko wyschnąć. W przypadku układaniu gontu na pełnym poszyciu, między deskowaniem a pokryciem musi być zachowana szczelina wentylacyjna. Wentylacja dachu odbywa się dzięki łatom zabezpieczającym. Na dachu pokrytym gontami łupanymi, o nachyleniu połaci od 40° do 90° łaty zabezpieczające powinny mieć grubość przynajmniej 24 mm. Na dachu pokrytym gontami ciętymi – 30 mm. Przy małych nachyleniach dachu zaleca się zwiększyć przekrój wentylacyjny. Nie należy układać gontów bezpośrednio na papie, ponieważ z powodu braku wentylacji, mogą powstać ogniska gnilne.

Gonty w przekroju mają kształt klina, z wpustem wzdłuż grubszej krawędzi. Gonty układa się wsuwając jeden element w drugi. Każdy gont powinien być mocowany dwoma gwoździami. Odstęp gwoździ od krawędzi gontu w zależności od gatunku drewna i szerokości gontu nie powinien być większy niż 15–50 mm. Przy wbijaniu gwoździ należy uważać, aby nie uszkodzić włókna drewna. Za głęboko wbite gwoździe mogą poluzować gonty lub je rozerwać. Gwoździe przykrywa się kolejnym rzędem gontów, a te widoczne należy usunąć. Gonty można również mocować za pomocą zszywek i gwoździ, używając przy tym odpowiedniego narzędzia.

Podczas montażu trzeba uwzględnić odstępy między gontami (fugi ruchome). Szerokość zależy od skurczu stosowanych gontów, od wilgotności zamontowanego drewna i od oczekiwanej, przeciętnej wilgotności drewna podczas okresu użytkowania. Im bardziej suche są gonty podczas montażu, tym szersze powinny być fugi. Szerokość fug waha się od 1 do 5 mm. Boczne przemieszczenie fugi musi wynieść min. 30 mm.
Kolejne rzędy gontów układa się z przesunięciem – tak, aby łączenia elementów nie wypadały jeden nad drugim.